Γράφει η συντάκτρια Μαριορή Γρηγορίου

Κάθε χρόνο, στις 29 Απριλίου, γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Χορού. Ο εορτασμός της καθιερώθηκε το 1982 από το Διεθνές Συμβούλιο Χορού της UNESCO, στην επέτειο γέννησης του Γάλλου χορευτή και χορογράφου του 18ουαι. Jean-Georges Noverre, ο οποίος θεωρείται ο ιδρυτής του σύγχρονου δραματικού μπαλέτου.

Τι είναι όμως ο χορός; Αποτελεί μορφή καλλιτεχνικής, αθλητικής, θρησκευτικής ή άλλης έκφρασης; Ποια είναι τα συστατικά του στοιχεία και τα χαρακτηριστικά του στον χώρο και τον χρόνο;

Ο χορός συνιστά σαφώς ένα διαπολιτισμικό φαινόμενο καθώς αποτελεί, ήδη από την προϊστορική εποχή, μία μορφή ανθρώπινης έκφρασης, η οποία αναφέρεται στην ρυθμική και, σύμφωνη με τη μουσική, κίνηση του σώματος. Θεωρείται η αρχαιότερη μορφή τέχνης και κάθε λαός σε κάθε εποχή έχει να επιδείξει τη δική του χορευτική παράδοση.

Ανατρέχοντας στην ιστορία του χορού, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι στην αρχαία Ελλάδα κατείχε σημαντικότατη θέση, καθώς αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος όλων των θρησκευτικών τελετών αλλά και της εκπαίδευσης, παράδοση που συνεχίστηκε και κατά την ρωμαϊκή περίοδο, μέχρι τα πρώτα χρόνια του Βυζαντίου, οπότε περιθωριοποιήθηκε ως κοσμικό-παγανιστικό είδος. Αντίθετα στη Δύση, την περίοδο τον Μεσαίωνα, οι χοροί γνωρίζουν άνθηση και κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το είδος τους, σε χορούς κοινωνικά αποδεκτούς, όπως οι χοροί της βασιλικής Αυλής, και μη κοινωνικά αποδεκτούς, όπως οι χοροί ακροβατών, ταχυδακτυλουργών και κωμικών. Φτάνοντας στην Αναγέννηση, στις αρχές 15ου αι., εμφανίζεται στις βασιλικές αυλές της Δύσης ένα νέο είδος χορού, το Μπαλέτο της Αυλής (Ballet de Cour), ενώ αρχίζουν να χαίρουν εκτίμησης και οι επαγγελματίες χορευτές της Commedia del’ Arte. Τον 18ο αι. το μπαλέτο εξελίσσεται σε επαγγελματική τέχνη και από τον 19ο αι., με τη επίδραση του κινήματος του ρομαντισμού, κυριαρχεί στα μεγάλα αστικά κέντρα της Δύσης (Παρίσι και Λονδίνο) αλλά και την Ρωσία, το «Ρομαντικό Μπαλέτο», το οποίο πλέον απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό. Στις αρχές του 20ου αι., αρχίζει να αναπτύσσεται το αμερικανικό μπαλέτο, με την ίδρυση του New York City Ballet και του American Ballet Theatre και την εισαγωγή νεωτερικών στοιχείων στον χορό, ενώ παράλληλα εμφανίζονται δύο νέα είδη μουσικού-χορευτικού θεάτρου, το stage musical και οι extravaganzas και ο χορός μπαίνει και στον κινηματογράφο με τα musical films. Την ίδια περίοδο, άνθηση γνωρίζει και το βρετανικό μπαλέτο με την ίδρυση του Royal Ballet και του Festival Ballet, καθώς και τα Ρωσικά Μπαλέτα (Ballet Russes). Φτάνοντας τον 20ο αι., κάτω από την επίδραση του κινήματος του μοντερνισμού και μεταμοντερνισμού και την αναζήτηση νέων τρόπων χορευτικής έκφρασης, εμφανίζεται ο σύγχρονος χορός. Στις ΗΠΑ ιδρύεται το Bennighton School of Dance και το Bennighton Festival που φιλοξενούν πρωτοποριακές, για την εποχή, παραστάσεις, ενώ εισάγεται και ένα νέο είδος χορού, το χοροθέατρο (dance theatre). Αντίστοιχα, στην Μ. Βρετανία ξεκινάει να λειτουργεί το London School of Contemporary Art και το London Contemporary Dance Theatre, ενώ, παράλληλα, δημιουργείται πλήθος ανεξάρτητων χορευτικών ομάδων, ως εκφραστές του κινήματος New Dance, με σύνθημα την προβολή, μέσω του χορού, μίας πιο προσωπικής άποψης για τον κόσμο. Τέλος, στην Γερμανία, στο πλαίσιο του γερμανικού εξπρεσιονισμού, εμφανίζεται το κίνημα Ausdruckstanz και ο εκφραστικός χορός.

Τα βασικότερα είδη χορού που συναντάμε σήμερα είναι το κλασσικό μπαλέτο, ο σύγχρονος (ή μοντέρνος) χορός, οι κοινωνικοί χοροί (βαλς, ταγκό, ρούμπα, rock΄n΄roll, ντίσκο κ.λπ.), οι μουσικοί χοροί σκηνής (μιούζικαλ), οι παραδοσιακοί (ή εθνικοί) χοροί, οι φολκλορικοί χοροί, οι χοροί αυτοσχεδιασμού, ενώ νεώτερα είδη είναι το hip-hop, to breakdance, η techno, το rnb κ.ά.

Εκτός από μορφή τέχνης, ωστόσο, ο χορός λειτουργεί σε πολλά ακόμα επίπεδα, καθώς αποτελεί μέσο έκφρασης της θρησκευτικής λατρείας, της εθνικής ή φυλετικής ταυτότητας, της σωματικής ή κοινωνικής έκφρασης με στόχο την διασκέδαση και την κοινωνικοποίηση, καθώς και μέσο άθλησης, εκπαίδευσης, επαγγελματικής απασχόλησης ακόμη και θεραπείας.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, όπως αναφέρει ο P. Valery στο βιβλίο του «Η φιλοσοφία του χορού», ο χορός, είτε ως δράση αυτοέκφρασης και προσωπικής δημιουργίας είτε ως τέχνη, αντανακλά κοινωνικές σχέσεις και συναισθηματικές δομές, οι οποίες διαφοροποιούνται σε κάθε κοινωνία και ουσιαστικά προβάλουν την αντίληψη του ατόμου για την κουλτούρα και τον πολιτισμό.