Συνέντευξη στη Μαρία Κορόζη

Ο Αντώνης Μαρτσάκης γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου του 1979 στην Αθήνα κι έχει καταγωγή από το χωριό Χαρχαλιανά της Κίσσαμου. Είναι ένας από τους βασικότερους εκπροσώπους της παραδοσιακής κρητικής μουσικής και κουβαλά όλη την παράδοση του τόπου του στις πλάτες του επάξια. Μία όμορφη τηλεφωνική συνομιλία μαζί του στάθηκε η αφορμή να ταξιδέψω σε άλλους τόπους, άλλους χρόνους, ίσως και σε μια άλλη πραγματικότητα. Μία πραγματικότητα, η οποία διέπεται από διαφάνεια και αγνότητα. Πρόκειται για έναν άνθρωπο ήπιων τόνων, που αγαπά τη μουσική ως το μεδούλι και την υπηρετεί με αφοσίωση. Επίσης εντύπωση μου έκανε το ότι μου μιλούσε στον πληθυντικό καθ’ όλη τη συνομιλία μας. Μα δεν με γνώριζε θα πούμε. Όμως αυτό, είναι ένα μικρό δείγμα του πόσο σέβεται τους συνανθρώπους του και ότι τα ευγενικά συναισθήματα που μας μεταφέρει με τη μουσική του είναι πέρα για πέρα αληθινά…

Κύριε Μαρτσάκη, αρχικά θα ήθελα να μιλήσουμε για εσάς. Γεννηθήκατε στην Αθήνα κι έχετε καταγωγή από την Κρήτη.

Ναι. Η καταγωγή μου είναι από την Κίσσαμο.

Είχατε όμορφα παιδικά χρόνια; Έχετε έντονες αναμνήσεις από τα καλοκαίρια που περάσατε στην Κρήτη;

Βέβαια. Μόλις τελείωναν τα σχολεία παίρναμε το πρώτο καράβι για Κρήτη και επιστρέφαμε μία μέρα πριν ανοίξουν ξανά. Το ίδιο γινόταν και τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Με τους γερόντους μεγαλώσαμε κι έχουμε πολύ όμορφες αναμνήσεις. Από 12 με 13 χρονών στην Αθήνα συμμετείχα σε εκδηλώσεις που αφορούσαν την Κρήτη. Όμως από τα 15 στην Κρήτη τραγουδούσα κι έπαιζα βιολί επαγγελματικά. Υπήρχε ανάγκη από οργανοπαίκτες σε γάμους και βαπτίσεις. Είχα μεράκι και με το βιολί. Στα μέρη μου δεν έχουμε τόσο τη λύρα, όσο το βιολί.

Πλέον μένετε μόνιμα στην Κρήτη. Τι σας ώθησε να πάρετε αυτή την απόφαση;

Μου άρεσε ο τόπος μου πρώτα απ’ όλα. Στην Κρήτη είχα τα πιο πολλά ενδιαφέροντα. Οπότε, κι από τη στιγμή που το κλίμα για δουλειά ήταν θετικό εδώ, εγκατέλειψα τη δουλειά μου στην τράπεζα κι εγκαταστάθηκα στην Κρήτη.

Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με τη μουσική; Πότε αποφασίσατε να ακολουθήσετε το δρόμο του τραγουδιού;

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ασχολούμουν με τη μουσική. Ο παππούς μου ήταν τρομερά μερακλής. Χόρευε και τραγουδούσε στα όργανα. Έβγαζε μισό γλέντι μόνος του.

Λίγο πριν πάω φαντάρος αποφάσισα ότι θα ασχοληθώ βιοποριστικά με τη μουσική. Αυτή είναι μία απόφαση που δεν μπορείς να την πάρεις από παιδί. Οπότε, ναι, λίγο πριν ή αμέσως μετά τον στρατό την πήρα.

Αντιμετωπίσατε δυσκολίες μέχρι να καθιερωθείτε στο τραγούδι;

Βέβαια. Αρχικά υπήρχε η δυσκολία του οργάνου γιατί το βιολί δεν ήταν τόσο γνωστό. Πέρασα πολλά στάδια μέσα από αυτή τη δουλειά. Έχω δουλέψει πάρα πολύ και τώρα ακόμα περισσότερο.

Πλέον  βγαίνουν στην επιφάνεια άσχημες συμπεριφορές κι έχουμε να κάνουμε με πληθώρα καταγγελιών στον καλλιτεχνικό χώρο. Εσείς είχατε δει στο χώρο της δισκογραφίας άσχημες συμπεριφορές ή ιδιαίτερες μεταχειρίσεις;

Όχι! Ο χώρος της παραδοσιακής μουσικής διαφέρει λιγάκι. Εμείς που ασχολούμαστε από παιδιά, έχουμε την παράδοση στο αίμα μας και δεν υπάρχουν περιθώρια για τέτοια περιστατικά. Η μουσική μας, αντιπροσωπεύει πλήρως τον τρόπο ζωής και σκέψης μας.

Πώς νιώθετε έχοντας γνώση ότι το ηχόχρωμα της φωνής σας αγγίζει κάτι ευαίσθητο σε ανθρώπινες ψυχές;

Εγώ καταθέτω τη ψυχή μου κάθε φορά! Δεν ακούω ποτέ τις ζωντανές ηχογραφήσεις μου γιατί τα συναισθήματά μου κάθε φορά είναι  διαφορετικά και μοναδικά. Φυσικά και με συγκινεί το να ξέρω ότι οι άνθρωποι επηρεάζονται από το τραγούδι μου.

Είστε ένας από τους κύριους εκπροσώπους της κρητικής παραδοσιακής μουσικής. Σε μία εποχή όπου ο Έλληνας έχει χάσει την ταυτότητα και την παράδοσή του, πόσο δύσκολο είναι το δικό σας λειτούργημα;

Την παραδοσιακή μουσική την πρεσβεύουν τόσο οι γερόντοι όσο και τα νέα παιδιά. Οι ίδιοι άνθρωποι είναι που μετά θα πάνε να γλεντήσουν σε ένα club. Παλιότερα είχαμε θέμα με την απομάκρυνση των νέων από την παράδοση. Τώρα με προβληματίζει που χάθηκαν οι ηλικίες των πενήντα και άνω. Και είναι σημαντικός ο ρόλος τους, γιατί πρέπει να υπάρχουν πρότυπα. Ίσως φταίει το ότι όλα σήμερα γίνονται γρήγορα. Παλιά τα παιδιά μάθαιναν βιωματικά τους χορούς, στα πανηγύρια, όχι σε σχολές όπως γίνεται σήμερα. Επίσης παλιότερα υπήρχε σειρά στον χορό και στα πανηγύρια υπήρχαν 200 άτομα. Πλέον έρχονται 500.

Στέκομαι στο ότι ακολουθήσατε έναν δύσκολο δρόμο. Δεν σας παρέσυρε το ρεύμα της μόδας που επικρατεί στη μουσική αυτή την εποχή, αλλά παραμείνατε στην παράδοση. Το παραδοσιακό κρητικό είδος μουσικής είναι αρκετά απαιτητικό και δύσκολο. Έχετε φτάσει ποτέ στα όρια της εξάντλησης; Μετανιώσατε ποτέ για αυτήν σας την απόφαση;

Όχι, ποτέ δεν μετάνιωσα! Ίσα ίσα έχω πεισμώσει. Σαφώς και πέρασα δυσκολίες, δεν πήγαιναν όλα καλά στη σταδιοδρομία μου. Υπήρχαν πολλά σκαμπανεβάσματα και τα πανηγύρια δεν πήγαιναν όλα το ίδιο καλά.

Ποια είναι η δική σας προσωπική σχέση με την παράδοση;

Γενικά μου αρέσει όλο αυτό που βιώνω. Η παράδοση είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου και την ακολουθώ πάντα. Ζω σε ένα χωριό με 10 κατοίκους, που πρόσφατα αυξήθηκαν μιας και έχω 2 διδυμάκια 7 μηνών. Σύνολο λοιπόν 4 παιδιά πλέον.

Το παραδοσιακό κρητικό τραγούδι μας μεταφέρει σε άλλη εποχή, ίσως πιο μεσαιωνική, ίσως πιο ρομαντική. Ως κύριος εκπρόσωπός του, νιώσατε ποτέ ότι είστε από άλλη εποχή;

Δεν θέλω να ταξιδεύω σε πράγματα που δεν έχω ζήσει. Θέλω να ζω με τους ανθρώπους του «τώρα». Βέβαια έχω γνώσεις για τα παλιά διότι η παράδοση είναι μία ατελείωτη σκυταλοδρομία. Μας έδωσαν οι παλιοί τη σκυτάλη να συνεχίσουμε την πορεία. Εδώ στην Κρήτη, πολλοί ακολουθούμε πιστά την παράδοση σε τέτοιο βαθμό, που νομίζω ότι τα πρόσωπα και οι μορφές αλλάζουν στους ανθρώπους από γενιά σε γενιά, όχι ο τρόπος σκέψης.

Ένας φίλος μου είχε πει κάποτε ότι όποιος τραγουδά έρχεται σε επαφή με το Θεό. Εσείς πως νιώθετε επί σκηνής;

Εγώ νιώθω ότι έχω Άγιο βοηθό. Λέγει ένας φίλος μου ότι άμα έχεις τύχη κι Άγιο βοηθό πορπατείς. Πιστεύω στον εαυτό μου, αλλά πιστεύω και σε κάτι πολύ ανώτερο.

Μπορείτε να ξεχωρίσετε κάποιο από τα τραγούδια που ερμηνεύετε, που σας συγκινεί τόσο ώστε η ζωντανή εκτέλεσή του να σας είναι ζόρικη;

Κατά καιρούς αναχεντρώνω με διάφορα πράγματα. Μου έχει συμβεί πολλές φορές, κι όχι μόνο με κάτι συγκεκριμένο.

«Kάλλιά’χω εσέ με θάνατον, παρ’ άλλη με ζωή μου,
για σένα εγεννήθηκε στον κόσμον το κορμί μου» γράφει ο Βιτσέντζος Κορνάρος στον Ερωτόκριτο. Πιστεύετε ότι σήμερα υπάρχουν τέτοιου είδους απόλυτα αφοσιωμένες αγάπες;

Βέβαια! Το έχω νιώσει με τη γυναίκα μου! Η γυναίκα μου είναι μάλιστα από τη Σητεία, από όπου ήταν και ο Κορνάρος.

Έχετε μια επιτυχημένη δισκογραφική πορεία. Αυτή την περίοδο σχεδιάζετε καινούργιο album;

Εννοείτε  κάτι εκτός αυτού που ετοιμάσαμε πρόσφατα για την επέτειο της επανάστασης του 1821. Ναι, ετοιμάζω νέο album για όλα αυτά που περνάμε με τον ιό.

Θα μπορούσατε να μας αποκαλύψετε τον τίτλο του;

Δυστυχώς, δεν έχω καταλήξει ακόμα στον τίτλο που θα του δώσουμε.

Στις εμφανίσεις σας, σας βλέπουμε ντυμένο είτε με παραδοσιακή φορεσιά, είτε με τα χαρακτηριστική κρητική ενδυμασία. Είναι εύκολο άραγε τα νέα παιδιά να τιμήσουν επάξια την καθάρια κρητική ψυχή;

Έχει γίνει προσπάθεια. Ξεκίνησα να φορώ κιλότες, ενώ στην παράδοσή μας είναι πιο γνωστό το σαλβάρι. Από το 2002  σε όλη την Κρήτη φορούσαν κιλότες. Τώρα υπάρχει μια παρακμή. Είναι δύσκολο γιατί δεν μπορείς να πας σε έναν γάμο με φορεσιά και μετά να πας έτσι ντυμένος στα μπουζούκια. Επίσης το να φορά κανείς φορεσιά δεν πρέπει να γίνεται για επίδειξη, αλλά να πηγάζει από μέσα του. Ωστόσο μπορώ να πω, ότι ναι, γίνεται μια προσπάθεια.

Πρόσφατα συμπληρώθηκαν 6 χρόνια από τον άδικο χαμό ενός συντοπίτη σας, του Βαγγέλη Γιακουμάκη. Ποια είναι η θέση σας πάνω στο θέμα του εκφοβισμού;

Καταρχήν γνωρίζω την οικογένεια του Βαγγέλη. Και τον πατέρα του και τα ξαδέρφια του. Ειδικά ο πατέρας του όπως τον βλέπεις στην τηλεόραση, έτσι είναι και στην πραγματικότητα. Σίγουρα όλο αυτό που συνέβη είναι πολύ άσχημο και ειδικά γιατί ο καθένας κουβαλά τα βιώματα από την οικογένειά του. Κάποιος έγραψε ότι η ευαισθησία, ο σεβασμός προς τον συνάνθρωπο και η αξιοπρεπής στάση δεν δίνουν σε κανέναν το δικαίωμα να σου φέρεται άσχημα. Οπότε για μένα, όλο αυτό που συνέβη είναι άσχημο και απάνθρωπο! Ο καθένας έχει την αξιοπρέπειά του και δεν μπορεί να του την καταπατά ο άλλος.

Η παραδοσιακή κρητική μουσική διέπεται από έντονους στίχους που πραγματεύονται τα πάθη, την αγάπη και τον έρωτα. Πιστεύετε ότι ουσιαστικά μας παρέχει αυτό που μας λείπει περισσότερο, δηλαδή σπάνια ευγενικά αισθήματα;

Δεν ξέρω. Αυτό που έχω καταλάβει είναι ότι η μαντινάδα, που έχει συγκεκριμένο ορισμό με μόνο δύο λέξεις, είναι αυτή που την καταλαβαίνουν ευκολότερα και όσοι δεν είναι Κρητικοί. Αφορά περισσότερο τον έρωτα. Λέμε υπάρχουν 1000 τραγούδια και 1 μαντινάδα. Έχει πολύ δυνατό στίχο που συμπληρώνει τα ανθρώπινα συναισθήματα.

Παρατήρησα στη σελίδα σας ότι υπάρχει σχολή εκμάθησης μουσικών οργάνων που φέρει το επίθετό σας. Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια για αυτό;

Τη σχολή την άνοιξα τέλη του 2011. Αυτή τη στιγμή δυστυχώς είναι κλειστή, λόγω των μέτρων ενάντια στον ιό. Ξεκίνησε πολύ όμορφα από το μεράκι μας για το βιολί και μετά προστέθηκαν όλα τα μουσικά όργανα. Πλέον τα παιδιά φέρνουν τους γονείς να τα γράψουν στη σχολή κι όχι οι γονείς τα παιδιά. Έχουμε ζήσει στιγμές μεγάλης χαράς. Ειδικά όταν τα παιδιά, για ένα μέρος του προγράμματος, συμμετέχουν στα πανηγύρια. Βέβαια εμείς, που είμαστε υπεύθυνοι για τα παιδιά, για όσο αυτά βρίσκονται στο πανηγύρι προσέχουμε και το ποτό και τα πάντα ώστε να μην χαλάσει από τους παρευρισκόμενους όλο αυτό

Πρόσφατα κυκλοφόρησε ο δίσκος σας με τίτλο «Ριζίτικα και Ρίμες του 1821», με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση. Τι συναισθήματα αποκομίσατε από αυτή τη δουλειά;

Με συγκινεί ως Έλληνα η επανάσταση, αν και η Κρήτη επαναστάτησε δύο μήνες αργότερα, διότι δεν είχε γίνει η απαραίτητη προετοιμασία. Αισθάνομαι δέος και περηφάνια. Τα περισσότερα τραγούδια που περιλαμβάνονται στο δίσκο δεν έχουν παιχτεί με όργανα ποτέ, από τότε που γράφτηκαν, πράγμα που μου δημιουργεί τεράστια ευθύνη. Είναι μία συλλογή 60 τραγουδιών κι έχω ηχογραφήσει τα 16. Συμμετέχουν επίσης φίλοι, όπου ο καθένας από αυτούς έχει καταγωγή ίδια με αυτές των οπλαρχηγών ή απλών πολεμιστών. Έτσι ξέρουν αυτά τα τραγούδια εμπειρικά από παππούδες ή άλλους συγγενείς. Με αυτόν τον τρόπο τα τραγούδια αυτά εκπροσωπούνται πιο σωστά. Ο δίσκος κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Εν πλω».

Έχετε συνεργαστεί ξανά στο παρελθόν με τις εκδόσεις «Εν πλω»;

Ναι σε συναυλία που έγινε στο θέατρο Βράχων. Είναι μια καλή συνεργασία!

Ποια ηρωική μορφή της επανάστασης του 1821 σας  επηρεάζει περισσότερο;

Ο Γιώργος Δασκαλάκης ή Τσελεπής, εγγονός του Δασκαλογιάννη, ο οποίος είναι πολύ σημαντικός για εμάς τους Κρητικούς μιας και έκανε την επανάσταση το 1770. Με συγκινούν πολύ το παρουσιαστικό και η δράση του.

Κλείνοντας, τι ευχή θα δίνατε στους αναγνώστες μας;

Να ξανασμίξουμε και να γλεντήσουμε όλοι μαζί με χαρά!