Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά γεγονότα υψηλού κύρους στην Ευρώπη. Ξεκίνησε το 1985 ως πρωτοβουλία της Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, με σκοπό να προαχθεί η πολιτιστική ποικιλομορφία της Ευρώπης, μέσα από την αλληλοπροσέγγιση, την αλληλοκατανόηση και τον διάλογο των Ευρωπαίων πολιτών. Πρώτη πολιτιστική πρωτεύουσα ανακηρύχθηκε η Αθήνα. Από τότε ο θεσμός δίνει την ευκαιρία κάθε χρόνο, σε μία ή περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις, να αναδείξουν την πολιτιστική τους κληρονομιά, να βελτιώσουν τις πολιτιστικές τους υποδομές, να διευρύνουν την πρόσβαση και τη συμμετοχή στον πολιτισμό.

Με την πάροδο των ετών η πρωτοβουλία αποκτά ολοένα αυξανόμενη απήχηση και συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων με μακροπρόθεσμο αντίκτυπο, όχι μόνο σε πολιτιστικό αλλά και κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Μέχρι σήμερα έχουν λάβει τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 70 και πλέον ευρωπαϊκές πόλεις. Η Ελευσίνα είναι η τέταρτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης που φιλοξενείται στην Ελλάδα, μετά την Αθήνα (1985), τη Θεσσαλονίκη (1997) και την Πάτρα (2006). Το 2023 ο θεσμός φιλοξενείται επίσης και από δύο ακόμη πόλεις, την Τιμισοάρα της Ρουμανίας και το Βέσπρεμ της Ουγγαρίας.

Η Ελευσίνα, χάρη στο φυσικό της λιμάνι και τη στρατηγική της θέση, 21 χλμ. δυτικά της Αθήνας, στο Θριάσιο Πεδίο, στο βορειοδυτικότερο άκρο του Σαρωνικού κόλπου, κατείχε πάντοτε εξέχουσα θέση στον ελλαδικό χάρτη. Κατά την αρχαιότητα, η Ελευσίνα υπήρξε μία από τις πέντε σημαντικές ιερές πόλεις , γνωστή για τα Ελευσίνια Μυστήρια, μία από τις σημαντικές θρησκευτικές τελετές της αρχαίας Ελλάδας, που προσέλκυε προσκυνητές από όλον τον τότε γνωστό κόσμο. Το ίδιο το όνομα της πόλης μαρτυρά τόσο τη μυθολογική της παράδοση, όσο και τον σπάνιο αρχαιολογικό της πλούτο. Ελευσίς, ο τόπος της αφίξεως, του ερχομού, της παρουσίας, της αποκάλυψης. Σύμφωνα με την ετυμολογία αλλά και τον μύθο, υποδηλώνει την έλευση κάποιου σημαίνοντος γεγονότος, έλευση της περιπλανώμενης Μητέρας Γης, για να φέρει το φως, την άνοιξη.

Ο αρχαιολογικός χώρος όπου τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια, ο Ναός της Δήμητρας και της Περσεφόνης, το Πλουτώνειο και η είσοδος στον Κάτω Κόσμο, οι Καρυάτιδες των Προπυλαίων, το Πεισιστράτειο τείχος, είναι μόνο μερικά από τα αρχαιολογικά ευρήματα που καθιστούν την Ελευσίνα σε έναν από τους πλέον αξιόλογους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. το αρχαιολογικό Μουσείο της Ελευσίνας στεγάζει το σπουδαίο μνημειακό απόθεμα της πόλης. Η Ελευσίνα, επίσης, είναι γνωστή και ως γενέτειρα του Αισχύλου, ενώ το Φεστιβάλ Αισχύλεια, που πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δρώμενα στον χώρο του πολιτισμού και των τεχνών.

Από τον 19ο αιώνα, η πόλη μετατράπηκε σε παραγωγική μηχανή και ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά κέντρα της Ελλάδας. Σήμερα είναι έκδηλη η σπάνια ποικιλομορφία της πόλης, το πλούσιο ιστορικό και μυθολογικό παρελθόν της και το πολύπλευρο και φιλόδοξο παρόν της. Ο ιστός της πόλης συντίθεται από σπουδαία ίχνη της αρχαιότητας και καμινάδες παλιών εργοστασίων, που σχηματίζουν ένα μωσαϊκό ιστορίας και πολιτισμού. Τα σημάδια εκβιομηχάνισης είναι που κυριαρχούν στο σώμα της πόλης, δημιουργώντας στον επισκέπτη την αντίληψη ενός τόπου καλά φυλαγμένο την πολιτιστικό του πλούτο, ως ένα διαχρονικό μυστήριο.

Αντλώντας έμπνευση από την ιστορία της πόλης, η 2023 Ελευσίς παρουσιάζει ένα ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Τα Μυστήρια Μετάβασης επικεντρώνονται σε τρία αλληλένδετα κεντρικά θέματα: Άνθρωποι / Κοινωνία, Περιβάλλον και Εργασία, αντανακλώντας τα μοναδικά χαρακτηριστικά της πόλης και τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τόσο η Ελευσίνα όσο και η Ευρώπη. Ως εκ τούτου, μέσω του καλλιτεχνικού προγράμματος η Ελευσίνα οδηγείται στην επόμενη φάση, ενισχύοντας τη θέση της στον πολιτιστικό χάρτη σε περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, και μετατρέπεται σε έναν εναλλακτικό και ακμάζοντα πολιτιστικό προορισμό πανευρωπαϊκής εμβέλειας.

Περισσότερα στον επίσημο ιστότοπο https://2023eleusis.eu/ και https://www.elefsina.gr/