Η πολιτιστική κληρονομιά στον σύγχρονο κόσμο | Μία ψηφιακή περιήγηση στην ιστορική συνοικία της Καστοριάς «Ντολτσό»

Γράφει η συντάκτρια Μαριορή Γρηγορίου

Με τον όρο πολιτιστική κληρονομιά αναφερόμαστε στην παγκόσμια κληρονομιά, πολιτιστική και φυσική, που ανήκει σε όλους τους λαούς του κόσμου και αποτελεί το κληροδότημα μας από το παρελθόν, με το οποίο ζούμε σήμερα, και είναι αυτό που θα περάσουμε στις μελλοντικές γενιές.

Η Συνθήκη για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς της UNESCO υπογράφηκε το 1972, με σκοπό τη προστασία της παγκόσμιας κληρονομιάς και την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας για τη διαφύλαξη της. Σύμφωνα με την UNESCO πρόκειται για «την κληρονομιά φυσικών έργων και άυλων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων μίας ομάδας ή κοινωνίας, με εξαιρετική παγκόσμια καλλιτεχνική, ιστορική, επιστημονική, ανθρωπολογική, εθνολογική ή αισθητική αξία, που κληρονομούνται από τις προηγούμενες γενιές, διατηρούνται στο παρόν και απονέμονται στις μελλοντικές γενιές προς όφελός τους».

Τα μνημεία που συγκαταλέγονται στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς είναι άμεσα συνδεδεμένα με σημαντικά στάδια της ανθρώπινης ιστορίας, συνιστώντας μοναδικές μαρτυρίες της ιστορίας και της τέχνης ενός πολιτισμού, που είτε υπάρχει ακόμα είτε έχει εξαφανισθεί, και για τον λόγο αυτό αποτελούν τμήμα της κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Από την υλική (κτίρια, μνημεία, βιβλία, αρχαιολογικοί χώροι κ.ά.) και την άυλη (πρακτικές, γλώσσες, προφορικές παραδόσεις κ.ά.) ως τη φυσική (τοπία, βιοποικιλότητα κ.ά.) και την ψηφιακή (ψηφιακή τέχνη, βίντεο κ.ά.), η πολιτιστική κληρονομιά δημιουργεί αξίες, κριτική σκέψη, γνώση του παρελθόντος και σοφία για το επερχόμενο μέλλον. Μέσα από τη μελέτη της πολιτιστικής κληρονομιάς, μπορούμε να ανακαλύψουμε την πολυμορφία των κοινωνιών μας, ιστορικών και σύγχρονων, και να μετέχουμε στον διαπολιτισμικό διάλογο σχετικά με ότι έχουμε κοινό.

Ενώ στο παρελθόν η πολιτισμική κληρονομιά είχε την έννοια της κληροδοσίας, σήμερα συνιστά πρακτική ανάδειξης του παρελθόντος και προβολή του στο παρόν, μέσα από διαδικασίες πολιτισμικής παραγωγής και ανάπτυξης. Πλέον, για να αλληλοεπιδράσει κάποιος με την πολιτιστική κληρονομιά δεν χρειάζεται να κατευθυνθεί υποχρεωτικά στα μουσειακά ιδρύματα, αλλά μπορεί να την γνωρίσει οπουδήποτε αυτή υπάρχει, όπως σε αστικούς δρόμους ή σε φυσικά περιβάλλοντα. Τα διάφορα μνημεία και κτήρια τα οποία βρίσκονται και «αναπνέουν» σε ένα μέρος, έχουν αποκτήσει μία θεμελιώδη και ουσιαστική ιστορική σχέση και σύνδεση με αυτό, προσφέροντας στον επισκέπτη τους μοναδικές βιωματικές εμπειρίες.

Στο πλαίσιο αυτό, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς και το Τμήμα Επικοινωνίας & Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, δημιούργησαν μία ψηφιακή εφαρμογή μικτής πραγματικότητας, με στόχο την ανάδειξη της ιστορικής συνοικίας «Ντολτσό», στο κέντρο της πόλης της Καστοριάς. Αξιοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες για την προαγωγή της ενεργητικής και αυτορρυθμιζόμενης μάθησης, η εφαρμογή δίνει την δυνατότητα στον χρήστη, που βρίσκεται στον χώρο, να πραγματοποιήσει μια διαδρομή που περιλαμβάνει 25 σημεία/σταθμούς παρατήρησης, τα οποία εμφανίζονται διαδοχικά, σε ψηφιακό χάρτη της διαδρομής και ενεργοποιούν σειρά ερωτήσεων, στις οποίες καλείται να απαντήσει κερδίζοντας πόντους και βραβεία, ενώ για κάθε απάντηση εμφανίζεται σύντομο κείμενο ανατροφοδότησης. Στη διάρκεια της διαδρομής, ο χρήστης υιοθετεί διαδοχικά τους ρόλους του περιηγητή, του αρχιτέκτονα, του κατοίκου της περιοχής και του ενεργού πολίτη, μέσα από τους οποίους επιχειρείται η ανάδειξη της αισθητικής, ιστορικής, αρχιτεκτονικής, οικονομικής αξίας των μνημείων της περιοχής και των τάσεων ένταξής τους στον σύγχρονο τρόπο ζωής, με στόχο τη διατήρηση και βιώσιμη διαχείριση της πολιτισμικής κληρονομιάς της χώρας μας.