Ο Γιάννης (Ιάννης) Ξενάκης υπήρξε ένας από τους πιο πρωτοποριακούς Έλληνες συνθέτες και αρχιτέκτονες του 20ου αιώνα. Οι συνθετικές μέθοδοι που ανέπτυξε συσχέτιζαν τη μουσική και την αρχιτεκτονική με τα μαθηματικά και τη φυσική, μέσω της χρήσης μοντέλων από τη θεωρία των συνόλων, τη θεωρία παιγνίων, τη θεωρία των πιθανοτήτων, τη θερμοδυναμική, τη Χρυσή Τομή, κα.

Γεννήθηκε στη Βραΐλα της Ρουμανίας στις 29 Μαΐου 1922. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, μελετώντας παράλληλα μουσική και φιλοσοφία (κυρίως τον Πλάτωνα). Έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο, στα Δεκεμβριανά, τραυματίστηκε σοβαρά από θραύσμα οβίδας, με αποτέλεσμα να χάσει το αριστερό του μάτι και να παραμορφωθεί η αριστερή πλευρά του προσώπου του. Είχε ήδη διαφύγει στο Παρίσι, όταν καταδικάστηκε ερήμην του σε θάνατο για λιποταξία.

Το πρώτο του μουσικό έργο – σταθμός είναι οι “Μεταστάσεις” (1954). Στο έργο αυτό συνδύασε για πρώτη φορά τις μαθηματικές και αρχιτεκτονικές έννοιες στη μουσική δομή και πρόβαλε τις “ηχητικές μάζες”, όπως τις ονόμαζε. Από το 1960 αφιερώθηκε στη σύνθεση, έχοντας ολοκληρώσει μια σειρά πρωτοποριακών αρχιτεκτονικών κατασκευών και η φήμη του άρχισε να εξαπλώνεται διεθνώς. Από τη δεκαετία του 1970 και μέχρι το θάνατό του έμεινε στο προσκήνιο της σύγχρονης ευρωπαϊκής μουσικής, αφήνοντας ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στη σύγχρονη μουσική του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα.

Η βασική ιδέα της μουσικής του Ξενάκη είναι ο μετασχηματισμός των μαθηματικών σχέσεων που εκφράζουν το σύμπαν με μουσικούς ήχους, χρησιμοποιώντας ένα σύνολο εργαλείων και τη βοήθεια ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Για το λόγο αυτό χαρακτηρίστηκε “νεοπυθαγόρειος”. Παράλληλα, σε όλο του το έργο στρέφεται γύρω από την αρχαιοελληνική φιλοσοφία.

Μεταξύ άλλων, σημαντικά έργα του είναι τα “Λιθόπρακτα”, “Ψάφπα”, “Περσέφασσα”, “Πλειάδες”, “Ανατολή – Δύση”, “Ορέστεια”, “Ωμέγα” κα.

Ανακηρύχθηκε καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια τη Ευρώπης και της Αμερικής. Τιμήθηκε με πολλά διεθνή βραβεία και διακρίσεις.

Έφυγε από τη ζωή στις 4 Φεβρουαρίου 2001, σε ηλικία 78 ετών.

Πηγές

“Ιάννης Ξενάκης”, Βικιπαίδεια, Ανάκτηση 29.05.2020

“Γιάννης Ξενάκης: Γεμίζοντας με μουσική το χώρο της διανόησης”, tvxs.gr, Ανάκτηση 29.05.2020

Φωτογραφία

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Iannis_Xenakis_1975.jpg

Original source: http://www.iannis-xenakis.org/images/photos/Xenakis1975.jpg

The Friends of Xenakis (https://www.iannis-xenakis.org/ ) / CC BY (https://creativecommons.org/licenses/by/2.5 )