Γράφει η συντάκτρια Μαριορή Γρηγορίου

Στα βόρεια της γραφικής κωμόπολης της Κόνιτσας, στο νομό Ιωαννίνων,
βρίσκεται μία ομάδα ορεινών οικισμών, τα περίφημα Μαστοροχώρια.
Πρόκειται για 27 χωριά χτισμένα σε έναν χώρο ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς, που περιβάλλεται από τους ορεινούς όγκους του Γράμμου, του Σμόλικα και της Τύμφης, ενώ την περιοχή διασχίζουν οι ποταμοί Αώος, Σαραντάπορος και Βοϊδομάτης.
Τα Μαστοροχώρια είναι διάσημα ως τόπος καταγωγής λαϊκών μαστόρων της
πέτρας, των κτιστάδων (λιθοδόμων) και των πελεκάνων (λιθοξόων), η φήμη
των οποίων σταδιακά εξελίχτηκε για να φτάσει στο απόγειό της στα τέλη του 19 ου  αιώνα, οπότε έργα τους συναντούμε, εκτός από την Ελλάδα, σε όλα τα Βαλκάνια, την Αίγυπτο, το Σουδάν, την Αιθιοπία, το Κονγκό, το Ιράν, την Τουρκία, την Ρωσία, ακόμα και την Αμερική.
Εμπνεόμενοι από το φυσικό περιβάλλον και την γηγενή αρχιτεκτονική
αισθητική, μετακινούνταν σε διάφορες περιοχές κατασκευάζοντας κάθε είδους κτίρια. Γεφύρια, σχολεία, εκκλησίες, σαράγια, τζαμιά, χαμάμ, αρχοντικά, φάροι, μύλοι, λιοτρίβια είναι μερικά από τα έργα σπάνιας ομορφιάς που σώζονται ως σήμερα. Εργάζονταν ομαδικά, οργανωμένοι σε παρέες ή μπουλούκια, που στηριζόταν σε άγραφους, αυστηρούς κανόνες και μία απαράβατη ιεραρχία. Επικεφαλής του μπουλουκιού ήταν ο πρωτομάστορας, ενώ τα συνεργεία αποτελούσαν οι μάστοροι, οι αρχικαλφάδες, οι καλφάδες, τα μαθητούδια και τα τσιράκια. Για να συνεννοούνται μεταξύ τους χρησιμοποιούσαν μία συνθηματική γλώσσα, τα κουδαρίτικα (κούδα=πέτρα).

Η περιοχή των Μαστοροχωρίων είναι γεμάτη από παραδοσιακούς οικισμούς που παραμένουν ανέπαφοι μέχρι σήμερα. Ο επισκέπτης, κατά την περιήγηση του στα χωριά, θα συναντήσει ήσυχες πέτρινες γειτονιές, γραφικά εκκλησάκια, τοξωτά γεφύρια και πυκνά δάση οξιάς, που συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό απόδρασης σε τούτη τη γωνιά της  Ηπείρου .
Ξεκινώντας από τη Πυρσόγιαννη, το άλλοτε ισχυρό διοικητικό κέντρο των
Μαστοροχωρίων, ο περιηγητής θα συναντήσει τον ναό του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος αποτέλεσε το αρχιτεκτονικό πρότυπο για την οικοδόμηση της Μητρόπολης Αθηνών. Επίσης, μπορεί να επισκεφθεί το «Εθνολογικό Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων», που φιλοξενεί πάνω από 2500 φωτογραφίες, σχέδια, αποτυπώσεις, χαρτογραφήσεις και άλλο σπάνιο υλικό σχετικό με την ιστορία των Ηπειρωτών μαστόρων της πέτρας.
Συνεχίζοντας τον δρόμο από την Πυρσόγιαννη, σε μια κατάφυτη πλαγιά του
Γράμμου, είναι χτισμένη η Βούρμπιανη, ένα εντυπωσιακό χωριό με
επιβλητικά πετρόκτιστα σπίτια και την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου με το μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του 16 ου  αιώνα.
Ακόμη πιο ψηλά, στα σύνορα σχεδόν με την Αλβανία, βρίσκονται τα χωριά
Χιονάδες, Ασημοχώρι (Λισκάτσι), Γοργοπόταμος και Οξυά, που πλέον
κατοικούνται μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες. Στους Χιονάδες, χωριό διάσημο για τους αγιογράφους του, τα έργα των οποίων κοσμούν πολλές εκκλησίες, λειτουργεί το «Μουσείο των Χιονιαδιτών Ζωγράφων – Αγιογράφων», όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει την πλούσια συλλογή έργων της λαϊκής θρησκευτικής ζωγραφικής του τόπου. Την δική τους ξεχωριστή παράδοση έχουν και τα χωριά Ασημοχώρι και Γοργοπόταμος, τα οποία ανέδειξαν εξαιρετικούς ξυλογλύπτες και τεχνίτες του ξύλου, με έργα τους να σώζονται μέχρι σήμερα σε εκκλησίες της Ελλάδας, των Βαλκανίων και της Ρωσίας.
Φτάνοντας στο τέλος της ορεινής αυτής διαδρομής, συναντάμε το Πληκάτι, το πιο κοντινό χωριό στα ελληνοαλβανικά σύνορα, με τις δύο εκκλησίες του, την Παναγιά τη Οδηγήτρια με την θαυματουργή εικόνα της, και την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου με την μοναδικής αισθητικής στέγη.
Τέλος, ο επισκέπτης της περιοχής δεν πρέπει να παραλείψει την θρυλική
Καστάνιανη, χτισμένη αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Σμόλικα, σε υψόμετρο 900 μ. Η Καστάνιανη αποτελεί από όλα τα Μαστοροχώρια αυτό που διατηρεί
περισσότερο την αρχιτεκτονική παράδοση της περιοχής, με τα επιβλητικά
πέτρινα σπίτια, τις εκκλησίες, με σημαντικότερη αυτή του Αγίου Νικολάου του 17 ου αι., τα καλντερίμια, και τα μοναδικά μονότοξα πέτρινα γεφύρια.
Εκτός, όμως, από τα εξαιρετικά μνημεία αρχιτεκτονικής, που βρίσκονται
διάσπαρτα στους οικισμούς των Μαστοροχωρίων, ο επισκέπτης θα μαγευτεί και από το μοναδικό φυσικό τοπίο. Λίγο έξω από τα φυσικά όρια των
Μαστοροχωρίων, εκτείνεται το Γεωπάρκο Βίκου- Αώου, σε μια έκταση  1200 τ χλμ., το οποίο αποτελεί μέλος του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων της
UNESCO (GGN). Αυτό που χαρακτηρίζει την περιοχή είναι η ποικιλία του τοπίου. Από τις δασωμένες πλαγιές ως τα αλπικά λιβάδια και τις διάσημες Δρακόλιμνες, και από τα χαμηλά φαράγγια έως τις ψηλές κορυφογραμμές, συναντάμε πλούσια βλάστηση με περισσότερα από 2.000 είδη φυτών, ενώ πολλά είναι και τα άγρια ζώα που διαβιούν εκεί, όπως αγριόγιδες, αρκούδες, λύκοι, βίδρες, χρυσαετοί και ασπροπάρηδες.  
Στον πολιτισμικό πλούτο της περιοχής συγκαταλέγονται μοναστήρια χτισμένα σε απομακρυσμένες και δύσβατες περιοχές, όπως οι μονές Σπηλιώτισσας, Ρογκοβού, Σουδενών, Στομίου, Μόλιστας, Μολυβδοσκέπαστης και Κλαδόρμης, καθώς και τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια, εξαίσια έργα των Ηπειρωτών μαστόρων του 18ου και 19ου αι., όπως το γεφύρι του Πλακίδα και του Κόκορου στο Ζαγόρι και του Αώου και της Μαύρης Πέτρας στην Κόνιτσα.
Παράλληλα, η περιοχή προσφέρει στον επισκέπτη την δυνατότητα για πολλές διαφορετικές και συναρπαστικές δραστηριότητες, οποιαδήποτε εποχή του χρόνου και αν βρεθεί εκεί. Ορειβατικές και πεζοπορικές διαδρομές οδηγούν, μέσα από παλιά μονοπάτια, γεφύρια και πέτρινες σκάλες, σε τοπία απαράμιλλης ομορφιάς, ενώ στο Γεωπάρκο διεξάγεται ο διεθνούς φήμης αγώνας ορεινού τρεξίματος «Zagori Mountain Running». Τα νερά των ποταμών Αώου και Βοϊδομάτη προσφέρονται για καγιάκ και ράφτινγκ, οι πλαγιές της Γκαμήλας, του Σμόλικα, του Γράμμου και της Τραπεζίτσας για αναρρίχηση, οι ορεινοί δασικοί δρόμοι για
ποδηλασία βουνού, τα περισσότερα από 300 σπηλαιοβάραθρα συνιστούν πόλο έλξης για τους λάτρεις της αθλητικής σπηλαιολογίας, στον λόφο του Προφήτη Ηλία, πάνω από την Κόνιτσα, υπάρχει πίστα απογείωσης για αλεξίπτωτο πλαγιάς, ενώ μοναδικές στιγμές χαλάρωσης προσφέρουν οι ιαματικές πηγές του Γεωπάρκου.
Το οδοιπορικό στα μέρη αυτά άγριας ομορφιάς αλλά και μακραίωνης πολιτισμικής παράδοσης, δίνει την δυνατότητα στον κάθε επισκέπτη να έρθει σε επαφή με τις εικόνες, τις μνήμες και την ιστορία μίας μοναδικά αυθεντικής γωνιάς της χώρας μας.

Πηγές
https://el.wikipedia.org
https://vikosaoosgeopark.com/