Γράφει η συντάκτρια Μαριορή Γρηγορίου

Ένας νέος ψηφιακός χώρος, που αφορά τις βιβλιοθήκες και την ιστορία τους από την αρχαιότητα έως σήμερα, είναι διαθέσιμος πλέον στους χρήστες του διαδικτύου, προσφέροντας τους έναν μοναδικό πληροφοριακό πλούτο. Πρόκειται για μία λειτουργικότητα που αναπτύχθηκε από το «Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου» (ΕΚΤ) και αφορά την παρουσίαση σημαντικών συλλογών από βιβλιοθήκες όλου του κόσμου.

Ανατρέχοντας στη ιστορία του θεσμού της βιβλιοθήκης και ξεκινώντας από την αρχαιότητα, συναντούμε βιβλιοθήκες στην Ανατολή, ήδη από την τρίτη χιλιετία π.Χ., οι οποίες ανήκαν στα ανακτορικά συγκροτήματα ή τους ναούς. Σταδιακά άρχισαν να δημιουργούνται ιδιωτικές βιβλιοθήκες στον ελληνικό κόσμο, καθιερώνοντας το βιβλίο ως απαραίτητο εργαλείο εκπαίδευσης και πολιτιστικής έκφρασης, ενώ ο θεσμός αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά την ελληνιστική και, στη συνέχεια, την ρωμαϊκή εποχή, με τη δημιουργία συλλογών στις επαύλεις της αριστοκρατίας και τις δημόσιες βιβλιοθήκες. Κατά τη βυζαντινή εποχή, με την εδραίωση του χριστιανισμού, οι βιβλιοθήκες του ελληνορωμαϊκού κόσμου εγκαταλείφθηκαν, άλλαξε η μορφή του βιβλίου από τον παπυρικό κύλινδρο στον περγαμηνό κώδικα, και θεματοφύλακες της γνώσης έγιναν τα μοναστήρια, οι καθεδρικοί ναοί και οι επισκοπές, στους κόλπους των οποίων λειτουργούσαν σχολεία και αντιγραφικά κέντρα. Η Εκκλησία πλέον ελέγχει τη διδασκαλία, υπαγορεύει τις εκπαιδευτικές μεθόδους και πρωτοστατεί στην παραγωγή, αναπαραγωγή και διάδοση των εκκλησιαστικών, κυρίως, βιβλίων. Ο θεσμός της βιβλιοθήκης, μαζί με τα αντιγραφικά εργαστήρια (scriptorium), αρχίζει να αναπτύσσεται και πάλι στη μεσαιωνική Δύση, από τον 8ο αι. και μετά, ενώ από τα τέλη του 12ου αι. ξεκινάει η λειτουργία σχολών ανωτέρων σπουδών τόσο για τον κλήρο όσο και για τους λαϊκούς. Σύντομα, τα πανεπιστημιακά αυτά κέντρα αποκτούν φήμη και δύναμη, ξεφεύγοντας από τον έλεγχο της Εκκλησίας. Με την Αναγέννηση επανέρχεται ο θεσμός της ιδιωτικής, βασιλικής και δημόσιας βιβλιοθήκης, με την οικοδόμηση ειδικά διαμορφωμένων χώρων για τη στέγαση τους. Η εφεύρεση της τυπογραφίας τον 15ο αι. οδηγεί στην αύξηση του αριθμού των βιβλίων που κυκλοφορούν, ενώ σπουδαίες βιβλιοθήκες ιδρύονται στα πανεπιστήμια της Πάντοβας, του Παρισιού, της Οξφόρδης , του Κέμπριτζ κ. ά. Από τον 17ο αι. και μετά, άρχισαν να ιδρύονται οι εθνικές βιβλιοθήκες στα κράτη της δυτικής Ευρώπης και αργότερα στις ΗΠΑ, θησαυρίζοντας το σύνολο της ευρωπαϊκής πνευματικής παράδοσης από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους ως τους εκπροσώπους του Δυτικού Διαφωτισμού, και συμβάλλοντας, έτσι, στον σχηματισμό της εθνικής πολιτιστικής ταυτότητας των λαών.

Στην παρουσίαση του πλούτου αυτού των βιβλιοθηκών του κόσμου αποσκοπεί η εφαρμογή του «Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου» Διαρθρωμένη σε 5 θεματικές ενότητες (Βιβλιοθήκες, Πρόσωπα, Αρχιτεκτονική, Φωτοθήκη, Βιβλιογραφία), απευθύνεται στο γενικό κοινό, την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και τον κόσμο της έρευνας και εκπαίδευσης, με λήμματα βασισμένα σε ερευνητικά δεδομένα, τα οποία συνοδεύονται από βιβλιογραφικές αναφορές και πλούσιο εικαστικό υλικό, όπως μικρογραφίες χειρογράφων, ξυλογραφίες, χαλκογραφίες, λιθογραφίες, ζωγραφικά έργα κ.ά. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται ένα δημόσιο βήμα όπου προβάλλονται η ιστορία του βιβλίου, προσωπικότητες από τον χώρο των γραμμάτων και των επιστημών και συλλογές ελληνικών και ξένων βιβλιοθηκών, με σκοπό την ανάδειξη της σημασίας του θεσμού των βιβλιοθηκών και του έντυπου βιβλίου στην πνευματική διαδρομή του ανθρώπου και την εξέλιξη και διάδοση της συλλογικής γνώσης.

Το υλικό αυτό είναι διαθέσιμο σήμερα στα ελληνικά και αγγλικά, ενώ διαρκώς συμπληρώνεται και εμπλουτίζεται με την προσθήκη νέων λημμάτων και τεκμηρίων. Απώτερος στόχος του ΕΚΤ είναι να καλυφθούν χρονικά και γεωγραφικά οι βιβλιοθήκες σε παγκόσμια κλίμακα, με την συγκέντρωση, μέσω διεθνών συνεργασιών, υλικού από αυτές, και την ανάδειξη της διαπολιτισμικής τους διάστασης.

Για να ανατρέξετε στο περιεχόμενο της ψηφιακής βιβλιοθήκης του ΕΚΤ δείτε εδώ https://www.aboutlibraries.gr/libraries/community-list

Πηγές
https://www.aboutlibraries.gr/libraries/